Trong các hệ thống điều khiển điện – điện tử, thiết bị đóng cắt đóng vai trò then chốt trong việc vận hành ổn định và an toàn. Một trong số đó là rơ le trung gian, một thiết bị có kích thước nhỏ gọn nhưng đảm nhiệm vai trò lớn: cách ly tín hiệu điều khiển và tải, khuếch đại tín hiệu, bảo vệ mạch điều khiển và tăng độ tin cậy trong vận hành. Đây là một thành phần không thể thiếu trong các hệ thống tự động công nghiệp, dân dụng và điện tử.
2. Rơ le trung gian là gì?
Rơ le trung gian hay còn gọi là relay trung gian là một thiết bị điện từ có khả năng đóng cắt mạch điện tự động khi nhận được tín hiệu điều khiển từ mạch điện áp nhỏ. Nó thường được sử dụng để điều khiển các thiết bị có công suất vừa và nhỏ, cách ly giữa mạch điều khiển và mạch tải.
Rơ le trung gian được gọi là “trung gian” vì nó không điều khiển tải trực tiếp như contactor mà chỉ đóng vai trò làm trung gian trong việc truyền lệnh điều khiển từ hệ thống điều khiển (như PLC, cảm biến, vi điều khiển) đến thiết bị tải (đèn, còi, motor…).
3. Cấu tạo
Một rơ le trung gian thường gồm các thành phần chính sau:
-
Cuộn dây (coil): Là phần tạo từ trường khi có dòng điện chạy qua.
-
Lõi sắt và phần cơ cấu chuyển động: Giúp chuyển đổi chuyển động cơ học đóng/mở tiếp điểm.
-
Tiếp điểm (contact): Bao gồm tiếp điểm thường mở (NO), tiếp điểm thường đóng (NC) và chân chung (COM).
-
Vỏ bảo vệ: Chống bụi, ẩm và bảo vệ các bộ phận bên trong.
-
Chân kết nối: Thường có 5, 8, 11, 14 chân tùy theo số tiếp điểm và chức năng.
4. Nguyên lý hoạt động
Nguyên lý làm việc của rơ le trung gian dựa trên hiện tượng cảm ứng điện từ. Khi cuộn dây được cấp điện, từ trường sinh ra hút phần lõi sắt chuyển động, khiến các tiếp điểm thay đổi trạng thái.
-
Nếu là tiếp điểm thường mở (NO), nó sẽ đóng lại, cho phép dòng điện chạy qua tải.
-
Nếu là tiếp điểm thường đóng (NC), nó sẽ mở ra, ngắt dòng điện khỏi tải.
Khi ngừng cấp điện cho cuộn dây, lực đàn hồi của lò xo sẽ đưa các tiếp điểm trở về trạng thái ban đầu. Quá trình này diễn ra hoàn toàn tự động và nhanh chóng, chỉ trong vài mili giây.
5. Phân loại
Rơ le trung gian có nhiều loại, phân theo các tiêu chí:
a) Theo điện áp cuộn hút:
-
Rơ le 5VDC, 12VDC, 24VDC.
-
Rơ le 110VAC, 220VAC, 380VAC.
b) Theo số tiếp điểm:
-
1 cặp tiếp điểm (1 NO + 1 NC).
-
2 cặp, 3 cặp, thậm chí 4 cặp tiếp điểm.
c) Theo số chân:
-
5 chân, 8 chân, 11 chân, 14 chân.
d) Theo chức năng:
-
Loại thường (ON/OFF).
-
Loại trễ thời gian (Timer relay).
-
Loại tự giữ (latching relay).
6. Ký hiệu và cách đấu dây
Rơ le trung gian có các ký hiệu chuẩn để dễ đấu nối và sử dụng. Mỗi tiếp điểm sẽ gồm:
-
COM (chân chung): Nối với nguồn hoặc thiết bị tải.
-
NO (Normally Open): Chân thường mở, chỉ đóng khi có tín hiệu.
-
NC (Normally Closed): Chân thường đóng, sẽ mở khi có tín hiệu.
Đấu dây cơ bản gồm:
-
Hai chân cấp nguồn vào cuộn coil.
-
Các chân NO, NC và COM được đấu với tải tùy theo mục đích đóng hay ngắt.
7. Ứng dụng trong thực tế
a) Trong công nghiệp:
-
Dùng để cách ly tín hiệu điều khiển từ PLC.
-
Mở rộng số lượng đầu ra của bộ điều khiển.
-
Dùng trong tủ điện để điều khiển đèn báo, còi, motor nhỏ.
-
Điều khiển nhiều tải từ một tín hiệu điều khiển duy nhất.
b) Trong dân dụng:
-
Ứng dụng trong điều khiển đèn cầu thang, chuông cửa.
-
Làm hệ thống tự động đóng/mở thiết bị điện theo cảm biến.
-
Được sử dụng nhiều trong ô tô: điều khiển đèn, còi, xi-nhan.
8. Ưu điểm và nhược điểm
Ưu điểm:
-
Thiết kế nhỏ gọn, giá thành rẻ.
-
Độ nhạy cao, phản hồi nhanh.
-
Cách ly hoàn toàn mạch điều khiển và mạch tải.
-
Dễ thay thế và sửa chữa.
Nhược điểm:
-
Tuổi thọ hạn chế (khoảng vài trăm ngàn lần đóng/ngắt).
-
Không phù hợp tải lớn, dễ cháy tiếp điểm nếu quá dòng.
-
Có thể bị ảnh hưởng bởi từ trường mạnh hoặc nhiễu điện.
9. Cách chọn
Khi chọn mua rơ le trung gian, cần quan tâm đến các yếu tố:
-
Điện áp điều khiển: Phù hợp với nguồn cấp từ PLC, vi điều khiển…
-
Số lượng và loại tiếp điểm: Tùy vào yêu cầu điều khiển.
-
Dòng chịu tải: Phải lớn hơn dòng thiết bị tải để đảm bảo an toàn.
-
Kích thước và cách lắp đặt: Phù hợp với không gian và dạng đế cắm (socket).
-
Thương hiệu uy tín: Để đảm bảo chất lượng và tuổi thọ.
10. Các thương hiệu phổ biến
Một số hãng sản xuất được ưa chuộng:
-
Omron (Nhật Bản): MY2N, MY4N.
-
Schneider (Pháp): RXM series.
-
IDEC (Nhật): RU series.
-
Panasonic, Songle, Hanyoung, Fuji.
Các thương hiệu này thường cung cấp rơ le chất lượng, tuổi thọ cao, có chứng chỉ an toàn và dễ tìm phụ kiện thay thế.
11. So sánh với contactor
| Tiêu chí | Rơ le trung gian | Contactor |
|---|---|---|
| Công suất tải | Nhỏ – Trung bình | Trung – Lớn |
| Kích thước | Nhỏ gọn | Lớn hơn |
| Có buồng hồ quang | Không | Có |
| Ứng dụng | Điều khiển tín hiệu | Điều khiển động lực |
12. Kết luận
Rơ le trung gian tuy nhỏ nhưng lại có vai trò rất lớn trong các hệ thống điều khiển hiện đại. Với khả năng cách ly tín hiệu, chuyển mạch chính xác, giá thành hợp lý, là giải pháp lý tưởng cho nhiều ứng dụng công nghiệp và dân dụng. Việc hiểu rõ nguyên lý hoạt động, cách đấu dây và lựa chọn đúng loại rơ le sẽ giúp bạn vận hành hệ thống an toàn, hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
Nếu bạn là kỹ thuật viên, sinh viên điện hoặc người đam mê thiết kế mạch, rơ le trung gian chính là thiết bị bạn cần hiểu rõ và sử dụng thành thạo!
Nếu cần hỗ trợ và tư vấn về rơ le trung gian, vui lòng liên hệ HDE TECH để được hỗ trợ và tư vấn hoàn toàn miễn phí.
-
Hotline: 0978.093.697
——
Liên hệ tư vấn các thiết bị miễn phí theo Hotline: 0978.093.697
Website cùng hệ thống : https://inovancevietnam.vn/
Facebook: Công Ty CP Điện Hải Dương – HDE
Youtube: HDE Tech
Tiktok: HDE Tech
